Một ngày thứ năm, khi từ sở làm trở về, Camille dẫn theo một anh chàng cao lớn, vai ngang mà gã đẩy vào cửa tiệm với một điệu bộ thân mật.

– Mẹ – gã hỏi bà Raquin trong khi chỉ vào anh ta – mẹ biết người này chứ?

Bà hàng xén già nhìn gã to cao, lục tìm trong ký ức và không nghĩ ra gì hết. Thérèse theo dõi cảnh đó với vẻ thản nhiên.

– Thế nào! – Camille tiếp tục – Mẹ không nhận ra Laurent, thằng nhỏ Laurent, con trai của cha Laurent , người có những cánh đồng lúa mì tuyệt đẹp ở canh Jeufosse sao?…Mẹ không nhớ ra sao?…Con đã đi học cùng hắn, hắn đến tìm con buổi sáng khi ra khỏi nhà chú hắn, là hàng xóm của mình đó, và mẹ đã cho hắn những lát bánh mì phết mứt ấy.

Bà Raquin bỗng nhiên nhớ lại thằng bé Laurent mà bà thấy nó to lớn đáng ngạc nhiên. Có đến hai mươi năm trời bà đã không gặp hắn. bà muốn làm quên đi sự đón tiếp ngỡ ngàng của mình bằng một tràng những kỷ niệm, bằng những lời vuốt ve hệt như tình mẫu tử. Laurent đã ngồi xuống, hắn mỉm cười bình thản, trả lời bằng một giọng rõ ràng, đảo mắt nhìn quanh một cách bình tĩnh và thoải mái.

– Hãy tưởng tượng xem, – Camille nói – gã bợm này đã là nhân viên của ga đường sắt Orléans mười tám tháng nay. Thế mà chúng tôi chỉ mới gặp nhau và nhận ra nhau buổi chiều này. Quả là cơ quan này thênh thang, tầm cỡ biết chừng nào!

Gã trai trẻ nhấn mạnh lời nhận xét bằng cách tròn xoe cặp mắt, mím chặt hai môi, trong khi kiêu hãnh rằng mình là bánh xe xoàng xĩnh của một cỗ máy khổng lồ.

Gã tiếp tục, trong khi vẫn lắc lư cái đầu.

– Chậc! Vậy mà anh ta, sức khoẻ tốt, có học vấn, đã kiếm được đồng lương một ngàn năm trăm francs…Anh ta đã được cha cho vào trường trung học, theo ngành luật và học hội hoạ. Phải vậy không, Laurent? Cậu sẽ dùng bữa tối với chúng tôi chứ?

– Tôi thích lắm – Laurent trả lời dứt khoát.

Hắn cởi mũ và bước vào trong tiệm. Bà Raquin lăng xăng thu dọn, còn Thérèse, vẫn chưa thốt lời nào, đưa mắt nhìn người mới đến. Nàng chưa bao giờ chú ý đến một người đàn ông. Laurent to lớn, mạnh mẽ, khuôn mặt tươi tỉnh khiến nàng ngạc nhiên. Nàng ngắm nghía với vẻ gì đó ngưỡng mộ vầng trán thấp, mái tóc đen bờm xờm dựng lên, hai gò má đầy đặn, cặp môi đỏ, gương mặt cân đối, một cái đẹp sung mãn. Nàng dừng lại một chút trên cái cổ của hắn, nó rộng và ngắn, đầy đặn và mạnh mẽ.

Rồi nàng lặng người nhìn kỹ hai bàn tay to tướng hắn duỗi ra trên đầu gối, những ngón tay vuông vắn, nắm lại hẳn là một quả đấm khổng lồ có thể đập chết một con bò. Laurent đích thực là con trai của một nông dân, dáng đi hơi nặng nề, lưng khum, cử động chậm và chính xác, vẻ điềm tĩnh và bướng bỉnh. Người ta cảm thấy bên trong lớp y phục những bắp thịt tròn và nở nang, cả một thể xác đậm đặc và rắn chắc. Và Thérèse tò mò xem xét hắn, từ nắm tay đến gương mặt, cảm thấy thoáng run lên khi bắt gặp chiếc cổ bò mộng của hắn.

Camille bày ra những tuyển tập Buffon của gã và những ấn phẩm mười xu cốt chứng tỏ cho bạn biết tự mình cũng trau giồi kiến thức. rồi như trả lời câu hỏi mà gã đưa ra lúc này.

– Mà này – gã nói với Laurent – chắc cậu biết vợ tôi chứ? Cậu không nhớ cô em họ nhỏ xíu chơi đùa với chúng ta ở Vernon sao?

– Tôi hoàn toàn nhận ra bà – Laurent trả lời trong khi nhìn thẳng vào Thérèse.

Dưới cái nhìn thẳng thừng tưởng như xuyên thấu người nàng, thiếu phụ cảm thấy cái gì đó khó chịu. Nàng nở một nụ cười gượng gạo và trao đổi vài câu với Laurent và người chồng, đoạn nàng vội vã trở vào với người cô. Nàng thấy đau đớn.

Mọi người vào bàn ăn. Vào đầu bữa ăn, Camille thấy cần phải quan tâm tới bạn mình.

– Cha cậu khoẻ không? – gã hỏi.

– Tôi cũng chẳng biết – Laurent trả lời – Chúng tôi không hợp nhau, đã năm năm nay chúng tôi không trao đổi thư từ nữa.

– Ô hay! – gã nhân viên kêu lên, ngạc nhiên vì có chuyện quái lạ như vậy.

– Đúng đấy, ông thân tôi có những suy nghĩ về phần ông ấy. Và…ông liên tục theo đuổi chuyện kiện cáo với những người láng giềng, ông đã gởi tôi vào trường, mơ rằng sau này sẽ tìm ở tôi một thầy cãi giúp ông thắng mọi vụ kiện…Ôi! Ông già Laurent chỉ có những tham vọng tự tư tự lợi, ông muốn được lợi cả trong những chuyện điên rồ của ông ấy.

– Còn cậu thì không muốn làm luật sư! – Camille nói, càng lúc càng ngạc nhiên hơn.

– Quả là không – bạn gã vừa cười vừa tiếp lời – Trong hai năm tôi làm như theo đuổi chuyện học hành, cốt để nhận được một ngàn hai trăm francs ông già tôi chu cấp. tôi sống với một trong những gã bạn cùng trường, là hoạ sĩ, và tôi cũng bắt đầu theo học hội hoạ. Cái đó làm tôi thích. Cái nghề nghĩ cũng kỳ cục, không mệt xác. Chúng tôi hút xách, chơi đùa suốt ngày…

Cả gia đình Raquin tròn xoe mắt.

– Thật khốn khổ – Laurent tiếp tục – chuyện đó không kéo dài được lâu. Ông già biết ra là tôi toàn nói dối, ông cắt sạch tiền trợ cấp hàng tháng của tôi, và mời tôi trở về cuốc đất với ông ấy. Thế là tôi thử vẽ những bức tranh thánh, chuyện làm ăn tồi tệ…Vì thấy rõ là mình sắp sửa chết đói đến nơi, tôi tống cổ nghệ thuật đi rồi tìm kiếm một việc làm…Cha tôi ngày một ngày hai rồi cũng sẽ chết, tôi chờ đến lúc đó để sống mà không phải làm gì ráo.

Laurent nói với giọng bình thản. Qua vài lời lẽ, hắn vừa kể một câu chuyện đặc trưng khắc hoạ toàn bộ con người hắn. Thực sự, đó là một gã lười nhác, có những ham muốn nhục thể, những dục vọng rất thẳng thừng được hưởng thụ dễ dàng và lâu dài. Cái cơ thể to lớn lực lưỡng đó chỉ muốn không làm gì cả, muốn nằm ườn ra trong sự nhàn hạ và thoả mãn mãi mãi. Hắn muốn được ăn ngon, ngủ tốt, thoả mãn hậu hĩ những đam mê, không phải di chuyển, không phải nhọc công nào đó để đuổi theo vận rủi.

Nghề làm luật sư làm hắn ngán ngại, và hắn rùng mình với ý nghĩ phải cuốc đất. hắn lao vào nghệ thuật với hy vọng tìm được ở đó một nghề chây lười, cây cọ đối với hắn có vẻ là một dụng cụ nhẹ nhàng khi thao tác, rồi hắn tin là thành công dễ dàng. Hắn mơ tưởng một cuộc sống khoái lạc rẻ tiền, một cuộc sống tươi đẹp đầy ắp đàn bà, được nghỉ ngơi trên những chiếc đi văng, được ăn uống và chè chén. Giấc mơ kéo dài chừng nào mà ông già Laurent còn gửi những đồng bạc cho hắn.

Nhưng đến khi gã trai trẻ đến tuổi ba mươi, đã thấy ló dạng mùi khốn khổ, hắn bắt đầu phản tỉnh. Hắn cảm thấy hèn nhát trước những thiếu thốn, không thể chấp nhận một ngày không có miếng ăn vì sự vinh quang cao cả hơn của nghệ thuật. và như hắn đã nói, hắn tống khứ nghệ thuật vào cái ngày hắn nhận ra rất nó không bao giờ thoả mãn được những dục vọng vô bờ bến của hắn. Những phác hoạ đầu tiên còn dưới mức tầm thường, con mắt nông dân của hắn nhìn thiên nhiên vụng về và bôi bác. Những bức tranh của hắn nhoè nhoẹt, mất cân đối, nhăn nhúm, thách thức mọi sự phê phán. Vả chăng, hắn không tỏ ra quá kiêu hãnh như một nghệ sĩ, không quá đỗi tuyệt vọng khi phải quăng cọ đi. hắn chỉ thực sự hối tiếc xưởng vẽ của người bạn đồng nghiệp, cái xưởng mênh mông ở đó hắn mê mẩn đắm mình trong bốn năm năm. Hắn còn tiếc những người đàn bà đến làm mẫu mà thói bốc đồng của họ tuỳ thuộc vào túi tiền của hắn. Cái thế giới hưởng thụ thú tính đó để lại trong hắn những nhu cầu thể xác nhức nhối.

Dù sao hắn cũng cảm thấy dễ chịu trong cái nghề làm viên chức của mình. Hắn sống thuần theo bản năng thú vật, hắn yêu cái công việc đều đặn này, nó không làm hắn mệt nhọc mà còn ru ngủ đầu óc hắn. Chỉ hai chuyện khiến hắn bực bội: thiếu thốn đàn bà và thức ăn ở hàng quán mười tám xu không làm nguôi ngoai sự phàm ăn của dạ dày hắn.

Camille lắng nghe hắn nói, nhìn hắn với vẻ ngạc nhiên ngờ nghệch. Gã con trai yếu đuối với cơ thể mềm nhão và bạc nhược này không bao giờ có được mối xúc động của dục vọng, ngây thơ mơ tưởng đến cái xưởng vẽ mà bạn gã vừa đề cập. Gã nghĩ đến những người đàn bà phô bày làn da trần trụi. gã hỏi Laurent.

– Thế thì – gã nói với hắn – đã có những phụ nữ cởi áo trước mặt cậu như vậy sao?

– Đúng thế – Laurent đáp trong khi mỉm cười và nhìn Thérèse. Lúc đó mặt nàng đã trở nên rất nhợt nhạt.

– Cái đó chắc phải gây cho cậu một ấn tượng đặc biệt – Camille tiếp lời với một nụ cười trẻ con – Tôi thì thấy ngượng… Lần đầu tiên, chắc cậu phải ngây ra…

Camille xoè ra một bàn tay to tướng nhìn chăm chú vào lòng bàn tay. Những ngón tay hắn hơi run lên, má hắn ửng đỏ.

– Lần đầu tiên ư? – hắn tiếp tục như đang nói với chính mình – Tôi nghĩ là mình thấy chuyện đó tự nhiên…Thú vị lắm, cái nghệ thuật quỷ quái đó, chỉ có điều nó không mang lại một xu…Tôi đã có một cô nàng tóc hung làm mẫu đáng ngưỡng mộ, da thịt rắn chắc, bóng láng, một bộ ngực tuyệt đẹp, hông nở…

Laurent ngẩng đầu lên nhìn Thérèse trước mặt hắn đang câm nín, bất động. Thiếu phụ nhìn hắn chòng chọc, nẩy lửa. Đôi mắt nàng một màu đen sẫm giống như hai lỗ sâu không đáy, và qua đôi môi hé mở, thoáng thấy những ánh hồng trong miệng. Nàng như bị đè bẹp, người thu lại. Nàng lắng nghe.

Tia mắt của Laurent lướt từ Thérèse sang Camille. Tay cựu hoạ sĩ nén một nụ cười. Hắn kết thúc câu nói của mình bằng một cử chỉ, một cử chỉ phóng đãng và khoái trá mà thiếu phụ đưa mắt theo dõi. Mọi người dùng tráng miệng và bà Raquin vừa trở xuống bán hàng.

Khi khăn bàn được dẹp đi, Laurent sau vài phút tư lự, đột nhiên nói với Camille.

– Này – hắn bảo – tôi phải vẽ cho cậu một bức chân dung.

Ý tưởng đó khiến cho mẹ con bà Raquin mê mẩn. Thérèse vẫn im lặng.

– Đang là mùa hè – Laurent tiếp – và vì chúng ta rời sở làm vào lúc bốn giờ, tôi có thể đến đây rồi cậu làm mẫu trong vòng hai tiếng, trong buổi chiều tối. Công việc sẽ mất tám ngày.

– Cứ thế – Camille trả lời, mặt đỏ lên vì vui sướng – cậu sẽ dùng bữa tối với chúng tôi…Tôi sẽ làm tóc và mặc chiếc áo đuôi tôm màu đen.

Đồng hồ điểm tám giờ. Grivet và Michaud tiến vào. Olivier và Suzanne xuất hiện phía sau họ.

Camille giới thiệu bạn mình cho cả nhóm. Grivet mím môi. Lão ghét Laurent vì theo lão, lương của hắn tăng quá nhanh. Vả lại, thu nhận một người khách mới là cả một vấn đề: đám tân khách của bà Raquin không thể tiếp nhận một kẻ xa lạ mà không ít nhiều lạnh nhạt.

Laurent xử sự như một đứa trẻ ngoan. Hắn hiểu tình thế, hắn muốn được ưa thích ,được chấp nhận ngay tức thì. Hắn kể những câu chuyện, làm vui nhộn buổi tối bằng tiếng cười ầm ĩ, và chiếm được tình bạn của chính lão Grivet.

Buổi tối đó Thérèse không tìm cách bước xuống cửa tiệm. Nàng ngồi lì ở ghế dựa cho đến mười một giờ, chơi cờ và chuyện trò trong khi tránh bắt gặp tai mắt của Laurent mà kỳ thực gã này cũng chẳng dòm dõi gì đến nàng. Khí chất hăng máu của gã thanh niên này, giọng nói ấm, những tiếng cười vang to, cái mùi hăng hăng và mạnh mẽ toát ra từ con người này đã làm xao xuyến thiếu phụ và ném nàng vào một nỗi lo sợ bồn chồn.