Vì không ai phản đối các cô gái đến tụ họp tại nhà bà dì, mọi người chống đối sự đắn đo của anh Collins phải rời xa ông bà Bennet trong chuyến thăm viếng, cỗ xe ngựa mang anh và năm cô em họ đi Meryton. Khi họ đi vào phòng khách, các cô vui mừng được biết rằng anh Wickham đã nhận lời mời của ông chú, lúc ấy đang ở trong nhà.

Khi mọi người đã ngồi vào chỗ, anh Collins thẫn thờ nhìn chung quanh và chiêm ngưỡng, vì anh có ấn tượng tốt với kích thước và nội thất gian phòng, đến nỗi anh cho biết anh có cảm tưởng như đang ngồi trong phòng ăn sang mùa hè ở Rosings. Thoạt đầu sự so sánh không mang đến niềm vui, nhưng khi bà Philips hiểu ra Rosings là nơi nào, do ai làm chủ, khi bà nghe anh mô tả một trong những phòng tiếp khách của phu nhân Catherine và biết rằng chỉ bộ ống khói đã tốn tám trăm bảng, bà cảm thấy ngay mọi sức mạnh của lời khen, đáng lẽ cũng không phiền hà nếu anh đã có ý so sánh với căn phòng của người quản gia.

Cho đến khi các chàng trai đến cùng ngồi với họ, trong khi mô tả mọi vẻ huy hoàng của Phu nhân Catherine và dinh thự của bà, thỉnh thoảng lạc đề qua việc tán dương toà Tư dinh Cha xứ khiêm tốn của mình và những chỉnh trang ở đấy, anh Collins nhận thấy bà Philips là người biết lắng nghe chăm chú khi trò chuyện. Càng nghe, ấn tượng của bà về địa vị của anh càng cao, và bà có ý sẽ kể lại tất cả cho những người hàng xóm của bà càng sớm càng tốt. Đối với các cô gái, khi không thể nghe anh nói và không có việc gì làm ngoại trừ trông chờ, thời gian chờ đợi dường như quá dài. Cuối cùng, các chàng trai đã đến. Khi anh Wickham bước vào, Elizabeth có cảm tưởng như hoặc cô chưa từng gặp anh lần nào, hoặc cô không hề nghĩ về anh từ lúc ấy, với một thoáng cảm mến không lý do. Các sĩ quan đều có danh vọng, thanh lịch, và những chàng được nhất thì hiện diện ở đây; nhưng anh Wickham nổi trội hơn tất cả về con người, gương mặt, phong thái và dáng đi đứng, cũng như họ vượt trội so với ông chú Philips với khổ mặt rộng, lúc ấy đang thở ra mùi rượu poóc-tô đi theo họ vào phòng.

Anh Wickham là chàng trai tốt phúc được hầu hết tất cả các cô chú ý, còn Elizabeth là cô gái tốt phúc được ngồi gần anh. Phong cách thoải mái khi anh bắt chuyện, mặc dù nói về một đêm mưa và với khả năng của một mùa mưa, khiến cô nghĩ rằng một chủ đề thông thường nhất, nhàm chán nhất, cũ rich nhất có thể trở nên hứng thú qua một người có tài ăn nói.

Với những đối thủ như anh Wickham và các sĩ quan, anh Collins dường như bị chìm xuống đến mức không đáng là bao. Với các cô trẻ, anh chắc chắn không là gì cả; nhưng thỉnh thoảng anh có bà Philips lịch sự lắng nghe anh nói, và với sự trông nom của bà, anh là người khách được mời cà phê và bánh nhiều nhất.

Khi những cỗ bài được bày ra, anh có cơ hội đáp lại lời bà mời anh tham gia chơi bài uýt. Anh nói:

– Tôi không biết chơi nhiều về lối chơi này, nhưng tôi sẽ rất vui có cơ hội học thêm, vì trong hoàn cảnh cuộc sống của tôi.

Bà Philips cảm ơn anh đã chiều theo bà, nhưng không thể chờ nghe lý do của anh.

Anh Wickham không chơi bài uýt, nhưng vui mừng được ngồi giữa Elizabeth và Lydia ở bàn kia. Lúc đầu có nguy cơ là Lydia chiếm mất thời giờ của anh vì cô nói huyên thuyên, nhưng vì rất thích chơi bài xổ số, cô chú tâm nhiều hơn vào cuộc chơi nên không còn để ý đến ai. Vì thế, anh Wickham nhàn nhã trò chuyện với Elizabeth. Cô sẵn lòng lắng nghe anh, mặc dù việc chính yếu cô muốn nghe thì anh không nói, đấy là lý do chính anh quen biết với anh Darcy. Cô không dám ngay cả nhắc đến tên anh này. Nhưng chẳng bao lâu, nỗi hiếu kỳ của cô được thoả mãn, do anh Wickham bắt đầu câu chuyện. Anh hỏi cô rằng Netherfield cách Meryton bao xa, và sau khi nghe câu trả lời, với một chút ngập ngừng, anh hỏi anh Darcy đã ở đấy được bao lâu rồi. Cô đáp:

– Khoảng một tháng.

Rồi không muốn câu chuyện bị dở dang, cô thêm:

– Tôi được biết rằng anh ấy có một sự sản lớn tại Derbyshire.

Wickham trả lời:

– Vâng, bất động sản của anh ấy thuộc loại khá. Lên đến mười nghìn mỗi năm. Cô không thể gặp người nào có thể cho thông tin về anh ấy nhiều như tôi, vì tôi có quan hệ với gia đình anh ấy theo một cách đặc biệt từ lúc tôi còn nhỏ.

Elizabeth không thể giấu ngạc nhiên.

– Elizabeth, cô có thể rất ngạc nhiên nghe tôi nói như thế, sau khi cô hẳn đã thấy thái độ lạnh nhạt của hai chúng tôi khi gặp nhau ngày hôm qua. Cô có quen thân với anh Darcy không?

Elizabeth nặng lời:

– Quen thân đến mức độ như tôi mong muốn. Tôi đã ngụ bốn ngày dưới cùng một mái nhà với anh ấy, nhờ thế tôi nghĩ anh ấy là một người thật khó chịu.

Wickham nói:

– Tôi không có quyền cho ý kiến của tôi về việc anh ấy có dễ chịu không. Tôi không đủ tư cách cho ý kiến. Tôi đã biết anh ấy quá lâu và quá rõ nên không đủ công tâm để xét đoán anh ấy. Tôi không thể giữ vô tư. Nhưng tôi tin ý kiến của cô về anh ấy đáng gây ngạc nhiên – và có lẽ ở nơi nào khác cô không nặng lời như thế. Nơi này, cô đang ở trong gia đình của cô.

– Tôi cam đoan ở đây tôi không nói quá điều tôi có thể nói trong căn nhà nào khác trong vùng, ngoại trừ ở Netherfield. Không ai tại Hertfordshire yêu mến anh ấy. Anh sẽ không tìm thấy người nào nói tốt về anh ấy cả.

Wickham nói:

– Tôi không thể giả vờ lấy làm tiếc rằng anh ấy hay bất kỳ người nào khác không nên được đánh giá quá cao so với chân giá trị của họ, nhưng với anh ấy tôi tin rằng việc này không xảy ra thường. Nhân thế bị loá mắt bởi sự sản và vai vế của anh ấy, hoặc sợ hãi vì phong thái tôn cao và đường bệ của anh, nên họ nhìn anh theo cách an muốn được nhìn.

– Ngay cả khi tôi không được biết anh ấy nhiều, tôi vẫn cho anh ấy là người có tính khí cáu bẳn.

Wickham chỉ lắc đầu. Anh nói:

– Tôi tự hỏi liệu anh ấy sẽ lưu lại đây trong bao lâu.

– Tôi không biết gì cả, nhưng khi ở Netherfield tôi không nghe gì về việc anh ấy sẽ đi. Tôi hy vọng sự hiện diện của anh ấy chung quanh nơi này sẽ không ảnh hưởng đến việc anh dự định gia nhập đơn vị ở đây.

– À, không – không phải là tôi sẽ bị anh Darcy xua đuổi. Nếu anh ấy muốn tránh gặp tôi, anh phải đi. Hai chúng tôi không phải là bạn với nhau, riêng tôi luôn cảm thấy khó chịu khi gặp mặt anh ấy, nhưng tôi không có lý do để tránh né anh ấy ngoại trừ điều mà tôi có thể công bố cho mọi người biết; một ý thức về cách đối xử tồi tệ, thêm những tiếc nuối đau buồn khi thấy anh rơi vào tình cảnh này. Cô Bennet, cha của anh ấy đã qua đời, là một trong những người đàn ông tốt nhất đã từng sống trên cõi đời này, cũng là một người thân thiết đáng tin cậy nhất của tôi, nên tôi không thể nào gần gũi với anh Darcy này mà không bị đau buồn cả cõi lòng với hàng nghìn hoài niệm dịu dàng. Thái độ của anh ấy với tôi là đầy tai tiếng, nhưng thật tình tôi tin tưởng rằng tôi có thể tha thứ cho anh về mọi chuyện, hơn là để anh ấy gây thất vọng cho mọi hy vọng và làm hương hồn của ông cụ anh hổ thẹn.

Elizabeth cảm thấy quan tâm hơn đến vụ việc và lắng nghe với cả tâm tư, nhưng vì lí do tế nhị cô không thể hỏi han thêm.

Anh Wickham bắt đầu nói về những đề tài tổng quát hơn, Meryton, khu vực chung quanh, qua hệ xã hội, lộ vẻ đẹp ý với những gì anh đã thấy qua; và với phong thái hào hoa dịu dàng nhưng rất dễ hiểu, đặc biệt nói về quan hệ xã hội. Anh thêm:

– Chính vì nghĩ đến quan hệ xã hội ổn định, quan hệ tốt lành mà tôi gia nhập lực lượng dân quân dân. Tôi biết đây là một lực lượng đáng kính nhất, dễ chịu nhất, lại thêm anh bạn Denny của tôi đã xúi giục tôi thêm qua cách anh nói về khu gia cư, cùng những sự quan tâm nhất mực và mối quan hệ tuyệt vời tại Meryton. Tôi thú thật mình mong muốn có quan hệ xã hội. Tôi đã từng bị thất vọng, và tính khí của tôi không chịu nổi cô đơn. Tôi phải có việc làm và mối quan hệ. Đời sống quân ngũ không phải là việc mà trước đây tôi nhắm đến, nhưng hoàn cảnh khiến tôi giờ có đủ tư cách. Đáng lẽ giáo hội phải là môi trường nghề nghiệp của tôi. Tôi được nuôi nấng cho giáo hội; giờ đây đáng lẽ tôi đã có cuộc sống có giá trị nhất, nếu người mà tôi vừa nói đến chấp nhận,

– Thật vậy sao?

– Vâng: Người cha quá cố của Darcy cho tôi khoản thu nhập giáo hội cao nhất trong những gì ông để lại cho tôi. Ông là người cha đỡ đầu của tôi, rất gắn bó với tôi. Tôi không biết phải làm thế nào đáp lại lòng ưu ái của ông cụ. Ông định cung cấp cho tôi đầy đủ phương tiện sinh sống và nghĩ rằng ông đã làm xong việc này, nhưng khi khoản thu nhập bị giảm sút thì tôi không nhận được.

Elizabeth thốt lên:

– Khổ chưa! Làm thế nào có thể xảy ra chuyện này? Làm thế nào người ta không tuân theo di chúc? Tại sao anh không nhờ pháp luật can thiệp?

– Có một trong các điều khoản của di chúc khiến tôi không có hy vọng gì từ pháp luật. Một người có danh dự không thể nghi ngờ ý định, nhưng anh Darcy lại cố tình nghi ngờ, hoặc xem đấy chỉ là đề xuất có điều kiện, và xác nhận rằng tôi đã từ bỏ mọi quyền lợi trong đấy qua sự phung phí khinh suất, đại loại như thế. Điều chắc chắn là khoản thu nhập không còn gì hai năm trước, vào thời điểm tôi đủ tuổi để thụ hưởng. Khoản này đã được giao cho một người khác. Cũng chắc chắn là tôi không thể tự kết án mình đã thật sự làm gì đấy để đáng bị truất quyền thụ hưỏng. Tôi có tính khí nóng nảy, không thể tự kiềm chế; có lẽ tôi thỉnh thoảng có nói điều gì đấy quá buông thả về anh ấy, hay nói với anh ấy. Tôi không nhớ mình đã làm gì tệ hại hơn. Nhưng sự thật là, chúng tôi thuộc về hai mẫu người rất khác nhau, và anh ấy ghét tôi.

– Thật là ghê gớm! Lẽ ra anh ấy phải bị phơi bày công khai.

– Một ngày nào đấy anh sẽ bị phơi bày, nhưng không phải do tôi. Khi nào mà tôi chưa thể quên ông bố anh ấy, tôi không thể thách thức hay tố cáo anh ấy.

Elizabeth tôn trọng anh về những tư tưởng này, nghĩ anh cũng đẹp trai hơn khi anh nói ra.

Im lặng một lúc, cô nói:

– Nhưng động lực của anh ấy là gì? Điều gì có thể khiến anh ấy hành động tàn nhẫn như thế?

– Anh ấy ghét tôi thậm tệ, mà tôi cho đấy là do lòng ganh tị. Nếu ông cụ thương yêu tôi ít hơn, đứa con có thể đã đối xử với tôi tốt hơn. Nhưng tôi tin rằng sự gắn bó khác thường giữa ông cụ với tôi đã là anh ấy tức tối ngay từ ngay từ những ngày đầu. Anh ấy không có đủ bình tĩnh để chấp nhận sự ganh đua giữa hai chúng tôi, để chấp nhận sự ưu ái dành cho tôi.

– Tôi đã không nghĩ rằng anh Darcy lại xấu xa đến thế; mặc dù tôi không bao giờ ưa anh ấy, tôi đã không nghĩ quá xấu về anh ấy. Tôi đã đoán anh ấy chỉ ghét bỏ người khác chung chung, nhưng không ngờ anh ấy lại hạ xuống mức báo thù với ác tâm như thế, bất công như thế, vô nhân đạo như thế!

Sau vài phút suy nghĩ, cô tiếp:

– Thật ra, ở Netherfield ngày nọ tôi nhớ có nghe anh ấy khoe khoang về tính hay phật ý không gì xoa dịu được, và tính không muốn tha thứ. Tâm tính của anh ấy quả là kinh khiếp.

Wickham đáp:

– Tôi không đủ tự tin để nói về điều này. Tôi khó có công tâm để phán xét anh ấy.

Elizabeth lại chìm sâu vào suy tư, và sau một lúc cô kêu lên:

– Đối xử với người theo cách như thế, người con đỡ đầu, người bạn, người được ông bố ưu ái!

Đáng lẽ cô có thể thêm: “Một người trai trẻ, như anh, với gương mặt có thể nói là dễ thương”, nhưng cô chỉ nói:

– Và có lẽ cũng là một người thận cận từ thời niên thiếu, quan hệ mật thiết nhất, như lời anh nói.

– Chúng tôi sinh ra trong cùng một xóm đạo, trong cùng khuôn hoa viên, sống với nhau phần lớn thời tuổi nhỏ; chúng tôi ở chung trong một ký túc xá, chia sẻ cùng thú vui, là đối tượng chăm sóc của cùng cha mẹ. Ông cụ của tôi bắt đầu cuộc đời với cùng nghề nghiệp như ông chú Philips của cô, nhưng ông đã rũ bỏ tất cả để làm việc cho ông cụ Darcy, dành hết thời gian để chăm sóc bất động sản Pemberly. Ông được anh Darcy rất nể trọng, ông cũng là người thân cận, đáng tin cậy nhất trong nhà anh. Chính anh Darcy thường nhìn nhận rằng anh ấy mang ơn sâu nặng về công lao trong nom tích cực của cha tôi. Ngay trước khi cha tôi qua đời, tự ý anh Darcy hứa với ông rằng đấy là do anh cảm thấy vừa là món nợ tình thâm với ông ấy vừa là lòng quý mến đối với tôi.

Elizabeth thốt lên:

– Thật lạ kỳ! Thật ghê tởm! Tôi tự hỏi phải chăng chính là lý do kiêu hãnh mà anh ấy đã đối xử với anh như thế. Nếu không do động lực nào hay hơn, tôi nghĩ đáng lẽ anh ấy đã không quá kiêu hãnh để trở nên bất lương – vì tôi phải gọi đấy là bất lương.

Wickham đáp:

– Đấy là tuyệt vời, vì hầu như mọi hành động của anh ấy đều bắt nguồn từ kiêu hãnh, và kiêu hãnh thường là người bạn thân thiết nhất của anh. Nó đã nối kết anh gần với đức hạnh hơn là bất kỳ cảm nghĩ nào khác. Nhưng không một ai trong chúng ta có tính nhất quán; và trong thái độ của anh ấy đối với tôi có những động lực mạnh hơn là kiêu hãnh.

– Có thể nào sự kiêu hãnh ghê tởm như thế đã từng giúp anh ấy làm việc tốt không?

– Có chứ. Kiêu hãnh thường khiến anh ấy trở nên phóng khoáng và hào hiệp – để hào phòng phân phát tiền, để chứng tỏ lòng hiếu khách, để hỗ trợ tá điền, để giúp đỡ người nghèo. Niềm kiêu hãnh về gia tộc, niềm kiêu hãnh về hiếu thảo đã làm những việc này, vì anh ấy rất tự hào về người cha của mình. Không lộ vẻ theo cách gây nhục nhã cho gia tộc, như là không thoái hoá những giá trị phổ biến, hoặc như là làm mất ảnh hưởng của nhà Pemberley, tất cả là những động lực mạnh mẽ. Anh ấy còn kiêu hãnh về tình cốt nhục mà, với tình thương nào đấy của một người anh, đã biến anh trở nên một người giám hộ rất tử tế và cẩn trọng của cô em. Cô có thể nghe người ta ca ngợi anh ấy là người anh chăm chút nhất và giỏi nhất trong số các anh chị em của anh.

– Còn cô Darcy là người như thế nào?

Anh lắc đầu:

-Giá như tôi nói được cô ấy là dễ thương. Tôi thấy buồn khi nói không tốt về một thành viên trong gia tộc Darcy. Nhưng cô ấy cũng giống như người anh, kiêu hãnh, rất kiêu hãnh. Khi còn nhỏ cô ấy có tình cảm và dễ chịu, và rất yêu mến tôi; riêng tôi bỏ rất nhiều thời giờ để chơi đùa cùng cô. Nhưng bây giờ, với cô tôi không là gì cả. Cô là một người con gái xinh xắn, khoảng mười lăm hay mười sáu, theo tôi được biết có khá nhiều tài năng. Từ khi cha cô ấy mất đi cô sống tại London, có một bà sống với cô và làm trợ giáo cho cô.

Sau nhiều khoảnh khắc im lặng và nhiều lần chuyển qua đề tài khác, Elizabeth không khỏi trở lại đề tài ban đầu. Cô nói:

– Tôi ngạc nhiên về tình thân giữa Darcy và anh Bingley! Làm thế nào anh Bingley người xem ra khá vui vẻ và thật sự thân thiện, tôi tin như thế, lại có thể làm bạn với một người như Darcy? Anh có biết gì về anh Bingley không?

– Hoàn toàn không.

– Anh ấy là một thanh niên có tính tình hiền dịu, dễ thương, lôi cuốn. Anh ấy không thể hiểu con người của Darcy là như thế nào.

– Có thể là như vậy, nhưng anh Darcy có thể làm người khác vui lòng khi anh muốn. Anh ấy không có nhiều khả năng. Anh ấy có thể là người bạn đồng hành để giao du nếu anh nghĩ việc này có lợi cho anh.Trong số những người cùng địa vị với anh ấy, anh trở nên con người hoàn toàn khác hẳn khi anh chơi với người thấp kém hơn. Anh ấy luôn có kiêu hãnh, nhưng với người giàu có anh có tư tưởng phóng khoáng, công bằng, chân thật, đúng lý, ngay thắng, có lẽ dễ chịu – đấy là cộng thêm một phần về sự sản và ngoại hình.

Bàn chơi bài uýt sau đấy giải tán, những người chơi bài xúm xít quanh bàn khác, anh Collins ngồi giữa Elizabeth và bà Philips. Anh thua mọi điểm, nhưng khi bà Philips tỏ ý lo âu, anh long trọng trấn an bà rằng việc này không quan trọng gì cả, rằng anh xem tiền bạc chỉ là việc vặt, xin bà đừng quan tâm. Anh nói:

– Thưa bà, tôi biết rất rõ rằng khi người ta ngồi xuống bên một cỗ bài, họ phải chịu rủi ro với những thứ này, và tôi may mắn không ở trong những hoàn cảnh phải cân đo đong đếm từng xu. Chắc chắn có nhiều người không đồng ý, nhưng nhờ có Phu nhân Catherine Bourgh, tôi không phải bận tâm đến những chuyện nhỏ nhặt.

Câu nói khiến anh Wickham chú ý. Sau khi quan sát anh Collins một lúc, anh hỏi nhỏ Elizabeth về mối quan hệ giữa anh Collins và gia đình De Bourgh. Cô đáp:

– Phu nhân Catherine de Bourgh gần đây có cung cấp cho anh ấy một khoản thu nhập giáo hội. Tôi không rõ khởi đầu anh ấy được giới thiệu với bà như thế nào, nhưng chắc chắn anh quen biết bà không lâu.

– Hẳn cô đã biết rằng Phu nhân Catherine de Bourgh và Phu nhân Anne Darcy là hai chị em, vì thế bà là dì của anh Darcy.

– Thật ra tôi không biết. Tôi không biết tí gì về những mối quan hệ của phu nhân Catherine. Tôi chỉ mới nghe nói đến bà ngày hôm kia.

– Con gái của bà, cô De Bourgh sẽ có một gia tài rất lớn, và người ta tin rằng cô và người anh họ của cô, anh Darcy, sẽ hợp nhất hai gia tài lại.

Thông tin này khiến Elizabeth mỉm cười, vì cô nghĩ đến cô Bingley tội nghiệp. Mọi chăm chút của cô này sẽ là hão huyền; tình cảm của cô này đối với em gái anh và sự tôn kính đối với người anh cũng sẽ hão huyền và vô dụng nếu anh đã được chỉ định sẵn cho người khác.

Elizabeth nói:

– Anh Collins tán dương cả Phu nhân Catherine và con gái của bà, nhưng theo vài chi tiết anh ấy kể về bà, tôi nghĩ rằng lòng cảm kích của anh ấy đã làm cho anh mê muội. Mặc dù rằng bà là người bảo trợ anh ấy, bà là một phụ nữ kiêu căng, tự phụ.

Wickham trả lời:

– Tôi tin bà có cả hai khuyết điểm theo mức độ trầm trọng. Trong nhiều năm tôi không gặp bà, nhưng tôi vẫn nhớ rất rõ rằng tôi không bao giờ mến bà, tôi còn nhớ thái độ độc đoán và xấc xược của bà. Bà có tiếng là biết điều và khôn khéo, nhưng tôi tin năng lực của bà một phần là do địa vị và gia sản của bà, một phần từ cung cách uy quyền, còn lại là do lòng kiêu hãnh của người cháu trai, người luôn muốn những ai có quan hệ với anh ấy phải có óc hiểu biết của giới thượng lưu.

Elizabeth cho rằng anh đã phân tích một cách hợp lý. Hai người tiếp tục trò chuyện với nhau một cách tương đắc cho đến khi bữa ăn tối chấm dứt canh bạc và cho phép những phụ nữ khác chú ý đến anh. Trong bữa ăn ồn ào, không ai có thể trò chuyện gì nhiều, nhưng mọi người đều yêu mến thái độ của anh. Mọi điều anh nói đều đúng lý; mọi việc anh làm đều thanh nhã. Elizabeth ra về với tâm trí chỉ đầy những ý nghĩ về anh. Suốt đường về, cô không thể nghĩ đến điều gì khác ngoài anh Wickham và những gì anh nói cho cô nghe. Nhưng cô không thể ngay cả nhắc đến tên anh, vì cả Lydia và anh Collins không hề im lặng. Lydia nói huyên thuyên về các vé xổ số, về các quân bài cô thắng thua. Anh Collins nói đủ mọi chuyện,mô tả phép lịch sự của ông bà Philips, cả quyết anh không hề quan tâm đến số tiền thua tại canh bạc uýt, kể tên và ca ngợi mọi món ăn, lặp đi lặp lại rằng anh chiếm chật chỗ ngồi các cô em họ, anh còn muốn nói nhiều nữa khi cỗ xe đã dừng ở Longbourn.

Jane Austen

Kiêu hãnh và định kiến

Diệp Minh Tâm dịch