Chúng ta dường như
nhìn thấy một Tsangyang Gyatso hoàn toàn mới, Ngài sớm đã thoát thai
hoán cốt, tựa một đóa sen, khi cánh hoa cuối cùng rụng xuống, Ngài cũng
tìm được quả cuối cùng cho mình.

Tin rằng tất cả mọi người đều
từng xao xuyến bởi một bài hát, vì giai điệu của nó, vì lời ca nào đó,
hoặc chẳng có nguyên do, chỉ là cảm động đơn thuần. Nhớ nhung một người, hay hoài tưởng một người, luôn không nhịn được tự hỏi, rốt cuộc phải
lúc nào mới có thể biển người gặp gỡ? Đúng vậy, biển người mênh mang,
chúng ta sơ ý lạc mất nhau, một ngày kia đôi bên mưa gió quay về, phải
chăng dung nhan đã thay đổi? Phải chăng vẫn có thể nắm được tay nhau?

Đêm nay tình cờ nghe được bài hát “Hóa ra anh cũng ở đây” của Lưu Nhược
Anh[1], vì sự trùng hợp của một câu ca mà khiến tôi cảm động không thôi. “Gặp nhau trong biển người ngàn núi muôn sông, hóa ra anh cũng ở đây.”
Tôi biết không nhiều về Lưu Nhược Anh, nhưng từng nghe nói, cô là một cô gái cảm tính, đã viết nhiều câu văn cảm tính. Sau đó xem phim “Dòng
chảy thời gian” về Ô Trấn, bị nó lay động sâu sắc. Chỉ cảm thấy cô có
một vẻ đẹp gột hết phấn son, giống Như cổ trấn vùng sông nước đó, bình
tĩnh một cách từ tốn dưới mặt trời lặn.

[1] Lưu Nhược Anh (Rene Liu, sinh năm 1970): diễn viên, ca sĩ Đài Loan.

Cho em lắng đọng bụi trần,

Chôn vùi dĩ vãng âm thầm ngày xưa.

Từ biển, dãi gió dầm mưa,

Đến nơi sa mạc thớt thưa bóng người.

Ẩn tình đã rõ mười mươi,

Muôn ngàn ngôn ngữ không lời nói ra.

Yêu là trời đất bao la,

Hóa ra anh ở bên ta chốn này.

Người xưa giờ ở đâu đây,

Phải chăng chỉ có sum vầy trong mơ.

Tận sức liễu yếu đào tơ,

Đổi về hồi ức bâng quơ nửa đời.

Mắt anh khát vọng ngời ngời,

Tâm tình cứu rỗi em thời trông mong.

Biển người ngàn núi muôn sông,

Hóa ra lại gặp anh trong chốn này.

Có lẽ nhiều người sẽ hỏi, lời bài hát này và Đạt Lai thứ 6 Tsangyang
Gyatso có liên quan gì hay sao? Đúng, có liên quan. Kỳ thực vạn vật trên đời đều có liên quan, tình cảm con người cũng tương thông. Chẳng qua là yêu hận tình thù, tụ tan ly hợp, ngoài ra, còn có thứ gì? Nhưng có lúc, lại cảm thấy giữa người và người vốn chẳng chút dây mơ rễ má, bạn có
tiền nhân của bạn, hắn có quả báo của hắn. Ai cũng không thể thay thế
cuộc đời của ai, ai cũng không thể thay đổi số mệnh của ai.

Tsangyang Gyatso thần bí mất tích tại hồ Thanh Hải, cũng được xem là bụi trần
lắng đọng, dùng trầm mặc chôn vùi tất cả quá khứ. Nếu không phải xuất
phát từ tưởng tượng hư ảo, không phải vì một quyển “Bí truyện” của
Ngawang Lhundrup Daji, ai biết Tsangyang Gyatso phải chăng vẫn còn ở
chốn nhân gian, ai biết Ngài cuối cùng ẩn tích đến nơi nào? Hoặc ẩn cư ở chốn núi rừng hoang dã tịnh không khói bếp nào đó, hoặc đã bắt đầu một
chặng hành trình nhân sinh chẳng có mục đích. Còn cái tên này, sẽ mãi
mãi tồn tại trong cảnh mộng của chúng ta, từ đây không rời không bỏ.

Bao nhiêu người truy tìm, khao khát gặp gỡ Tsangyang Gyatso giữa biển
người, khao khát được Ngài cứu rỗi. Lại không biết, rời khỏi cung
Potala, Ngài không còn là vị Phật sống chí cao vô thượng, phóng khoáng
giang hồ, thậm chí Ngài còn không thể giải cứu bản thân, làm sao cứu rỗi được bạn và tôi. Trong “Bí truyện” viết Tsangyang Gyatso lưu lạc dân
gian, trải qua đủ loại cảnh ngộ lưu lạc cùng khốn, cũng sắp xếp cho Ngài vô số truyền kỳ siêu việt khác thường. Kiếp sống lưu lạc đã trở thành
thử thách của cao xanh đối với Ngài, trong hành trình gian nan này, Ngài trước sau không quên tu luyện Phật pháp, không quên giúp đời cứu người.

Chúng ta dường như nhìn thấy một Tsangyang Gyatso hoàn toàn mới, Ngài sớm đã
thoát thai hoán cốt, tựa một đóa sen, khi cánh hoa cuối cùng rụng xuống, Ngài cũng tìm được quả cuối cùng cho mình. Duy có nếm hết khói lửa nhân gian, mới hiểu rõ gió sương tình đời, mới biết chúng sinh cần gì, biết
ruốt cuộc phải làm thế nào, họ mới có thể hưởng hạnh phúc chân chính.
Phiêu bạt ở thế gian, Tsangyang Gyatso vừa đi, vừa nghỉ, vừa nhặt nhạnh, cũng vừa đánh mất. Số mệnh đột nhiên biến đổi, khiến ngài từ trong chìm nổi dần dần học được bình tĩnh, từ đó đã có lòng dạ rộng rãi như Phật,
đã có vẻ ung dung và điềm đạm của Phật.

Năm 1715, Tsangyang
Gyatso ba mươi ba tuổi lần nữa bí mật trở về Lhasa, rốt cuộc có thứ gì
mà Ngài không buông xuống được? Tòa thành này đã chẳng còn non sông
thuộc về Ngài, chẳng còn cô gái Ngài yêu thương, nhưng Ngài trước sau
vẫn nhung nhớ không quên mảnh đất này. Còn người đã thay thế địa vị Phật sống của Ngài sống trong cung Potala kia, chẳng có chút dây mơ rễ má
với Ngài. Đạt Lai thứ 6 Yeshey Gyatso[2], một cái tên xa lạ, chẳng qua
là con rối Lha-bzang Khan tìm đến, vai trò giữa họ cũng như Đệ Ba Sangye Gyatso và Tsangyang Gyatso năm xưa. Càng buồn cười là, Yeshey Gyasto đã là Đạt Lai thứ 6, thế thì Yeshey cũng chính là linh đồng chuyển thế của Đạt Lai thứ 5 chăng? So với Tsangyang Gyatso, Yeshey mới là một Đạt Lai giả hoàn toàn.

[2] Yeshey Gyatso (Y Hi Gia Mục Thố): Đạt Lai Lạt Ma thứ 6 không chính thức do Lha-bzang Khan lập nên vào năm 1707.

Lại ngắm thành Lhasa, nghe nói năm xưa khi Ngài rời đi, nhiều cô gái thầm
yêu trộm nhớ Ngài đã sơn phòng mình thành màu vàng, giờ đây những phòng
ốc ấy lại được tô trát một màu sơn mới. Không ai si ngốc chờ đợi một
tình cảm vô vọng, không ai sẽ tưởng nhớ cả đời một người chẳng quen biết mình. Đạt Lai thứ 6 Tsangyang Gyatso chẳng qua chỉ là một truyền kỳ
thất lạc của thành Lhasa, điều nên quên cuối cùng vẫn phải quên. Duy có
tình ca của Ngài vẫn như khói lửa bảng lảng, quanh quẩn trên bầu trời
của thành Lhasa. Nếu nói còn có điều gì đáng để người hoài niệm, có lẽ
cũng chỉ còn lại mấy bài thơ tình ấy.

Phiêu bạt chân trời gần
mười năm, Tsangyang Gyatso cảm thấy mình đã xem khắp tình đời, cũng cảm
thấy vô cùng mệt mỏi. Ngài hy vọng tìm một nơi thích hợp để dừng chân,
tịnh tâm ngồi thiền, đồng thời bắt đầu xây dựng xứ Phật lý tưởng của
Ngài, truyền dương Phật pháp tinh thâm, phổ độ chúng sinh. Quá trình
rong ruổi, xác thực đã cho Tsangyang Gyatso sự từng trải và rèn luyện
trước đó chưa từng có. Ngài thâm nhập hồng trần, lĩnh ngộ cảnh giới bồ
đề, hiểu được đời người duyên khởi duyên diệt không thể cưỡng cầu. Do đó mới vứt bỏ tình yêu, không cầm bút viết bài thơ khiến bản thân đau
lòng, khiến người xem rơi lệ nữa.

Mãi đến một hôm, khi Tsangyang
Gyatso dẫn mười sáu nhà sư của tu viện Mulu Lhasa từ Lhasa qua Thanh Hải đến Alxa, Ngài bị vùng đất rộng lớn mà yên bình này thu hút sâu sắc.
Gặp gỡ giữa người và người là do duyên phận, gặp gỡ giữa người và phong
cảnh cũng là do duyên phận, Tsangyang Gyatso lần đầu tiên đến Alxa, liền hiểu rõ duyên xưa của mình với nơi đây rất sâu đậm. Chốn này sắc núi
tươi đẹp, thảo nguyên bao la, mây lành quấn quýt, khiến tâm linh Ngài
tìm được một chốn về bình yên.

Alxa nằm ở đầu cực Tây khu tự trị
Nội Mông Cổ, cách xa Lhasa, sự tranh đấu thế lực, loại trừ lẫn nhau của
Tây Tạng không liên quan đến nơi này. Chính trị của Alxa ổn định, phong
tục dân gian chất phác, lãnh thổ rộng lớn, giống như một vùng thế ngoại
đào nguyên cách xa phân tranh. Vương gia A Bảo, người thống trị cao nhất đời thứ hai của miền đất này có chiến công lớn lao, được Khang Hy chọn
làm ngạch phò[3], rất được nhà vua sủng hạnh, càng có thể khẳng định nơi này bình yên hơn những nơi khác. Hơn nữa mấy năm nay, Lha-Bzang Khan
tuy đã chiến thắng Đệ Ba Sangye Gyatso, đuổi được Tsangyang Gyatso đi,
nhưng Đạt Lai thứ 6 Yeshey Gyatso do y lập lên trước giờ không được tín
đồ Tây Tạng khẳng định. Lha-bzang Khan đã đánh mất lòng người, bị các bộ lạc liên kết đối kháng, y không rảnh rỗi để ý đến khu vực Alxa. Do đó,
Tsangyang Gyatso ở đây là an toàn nhất, không cần lo lắng và e sợ gì cả, Ngài có thể an cư ở đây, hoằng dương Phật pháp, mưu cầu hạnh phúc cho
chúng sinh.

[3] Thời nhà Thanh, chồng của công chúa gọi là “ngạch phò”, tương đương với “phò mã” các thời trước.

Tsangyang Gyatso ba mươi tư tuổi cuối cùng đã kết thúc hành trình gió mưa mười
năm của Ngài, dừng chân ở vùng đất tươi đẹp Alxa, và lưu lại đây suốt ba mươi năm. Tuy trong khoảng thời gian đó cũng có nhiều lần rời đi, nhưng cuối cùng vẫn trở về chốn này, Alxa đã trở thành quê hương kiếp sau của Tsangyang Gyatso. Monyu và Lhasa đều đã là kiếp trước của Ngài. Ngài
lưu luyến mảnh đất này, là vì Ngài từ đầu đến cuối đều hướng đến hòa
bình và yên ổn, mà Alxa đã cho Ngài một cảm giác có thể yên thân gửi
phận. Cuối cùng Tsangyang Gyatso tọa hóa và được chôn cất ở nơi này, đến nay ở Alxa vẫn lưu truyền thánh tích và công đức về Đạt Lai thứ 6
Tsangyang Gyatso.

Lần đầu đến Alxa, Tsangyang Gyatso dừng chân ở
nhà Banzier Zhabu[4] quý tộc Alxa. Banzier Zhabu chính là cha của
Ngawang Lhundrup Daji, tình duyên thầy trò giữa Tsangyang Gyatso và
Ngawang Lhundrup Daji chính là kết nên ở đây. Lúc đó Ngawang Lhundrup
Daji mới hai tuổi, từ nhỏ theo Tsangyang Gyatso xuất gia làm sư, dốc
lòng học tập kinh Phật, sau đó đến Tây Tạng chuyên tu, trình độ cao
thâm. Về sau lại được Tsangyang Gyatso xác định là linh đồng chuyển thế
của Đệ Ba Sangye Gyatso, chỗ huyền diệu trong đó, nhiều người không thể
lý giải.

[4] Ban Tử Nhĩ Trát Bố.

Chuyện trên đời luôn
không tách rời nhân quả luân hồi. Lúc xưa Đệ Ba Sangye Gyatso gần như
nắm giữ cuộc đời hai mươi lăm năm của Tsangyang Gyatso, nhưng không
lường trước được Ngawang Lhundrup Daji, linh đồng chuyển thế của y về
sau sẽ trở thành đệ tử thủ tọa của Tsangyang Gyatso. Duyên phận đan xen
phức tạp như thế, rốt cuộc nên xem là nghiệt duyên hay là thiện duyên?
Cũng chính Ngawang Lhundrup Daji, vị cao tăng đầu tiên người Alxa Mông
Cổ này, vì ân sư Tsangyang Gyatso của mình mà viết nên quyển “Tsangyang
Gyatso bí truyện”, chỉ dẫn phương hướng cho những người tìm kiếm
Tsangyang Gyatso trong màn sương dày đặc. Nhưng sách của ông chứa đựng
quá nhiều điều thần kỳ, đã cho người đọc ảo tưởng vô tận, nhiều câu
chuyện khiến người khó phân thật giả.

Dòng sông lịch sử dài mênh
mông không bờ bến, sâu không thể dò, trừ phi chính mình là người đích
thân trải qua, nếu không chẳng ai có thể kể lại chính xác cuộc đời của
ai. Tsangyang Gyatso thực sự từng tồn tại trong lịch sử, Ngawang
Lhundrup Daji cũng vậy, nhưng trong lịch sử lại ghi chép Tsangyang
Gyatso hai mươi lăm tuổi đã qua đời. Nếu Ngài không chết, sư phụ của
Ngawang Lhundrup Daji thật sự là Tsangyang Gyatso ư? Nếu Ngài quả thật
chết bên hồ Thanh Hải, thế thì sư phụ của Ngawang Lhundrup Daji lại là
người nào? Chẳng lẽ Ngawang Lhundrup Daji vì viết một quyển “Bí truyện”
mà hư cấu sư phụ của mình thành Tsangyang Gyatso sao?

Chuyện đời
mênh mang, còn chúng ta từ khi sinh ra đã mang một câu đố, đi lại trong
cõi mênh mang đó. Biết bao truyền kỳ phong nhã hào hoa đều tan thành mây khói, biết bao vua chúa, đại thần văn võ đều biến mất không còn tăm
tích. Mỗi một ngọn núi xanh, mỗi một dòng sông chảy, đều có câu chuyện
không thể nói thành lời; mỗi một ngọn cỏ gốc cây, mỗi một hòn đá đều có
câu đố không thể giải đáp. Chúng ta còn có thể dựa vào những vết tích
vụn vặt năm tháng để lại, tìm được những gì? Nói cách khác, non sông
không ngừng dời đổi này còn có thể lưu lại những gì cho chúng ta?